De UV-stralen van de zon kunnen zonnebrand veroorzaken en het risico op huidkanker vergroten. Juist gedrag tijdens een strandvakantie, de juiste kleding en zonnebrandcrème beschermen tegen straling. Maar het lichaam heeft ook wat zonlicht nodig om vitamine D aan te maken.
Een kleine zonnebrand is voor velen onderdeel van de zomer- en strandvakantie. Dit is niet aan te raden: na het zonnen is de huid rood, jeukt en doet het pijn. En zelfs als de zonnebrand een paar dagen later is genezen, kan de schade die het veroorzaakt in de cellen van de huid een leven lang duren. Elke zonnebrand draagt bij aan het risico op huidkanker.
In dit artikel ontdekt u waarom UV-straling de huid kan beschadigen, hoe u zonnebrand kunt voorkomen en behandelen en hoe u zonbescherming en vitamine D-voorziening kunt combineren.
Wat is uv-straling?
Zonnestraling bestaat uit veel verschillende stralen. Het deel dat het meest energiek is, is ultraviolette straling, of kortweg UV-straling. De UV-stralen zijn voor ons mensen niet zichtbaar.
Welke UV-stralen zijn er?
UV-stralen zijn onderverdeeld in drie soorten, afhankelijk van hun golflengte [1]:
- UVA-straling (golflengte 400 tot 315 nanometer) komt grotendeels ongehinderd door de atmosfeer van de aarde en dringt het diepst door in de menselijke huid.
- Ongeveer 90 procent van de UVB-straling (golflengte 315 tot 280 nanometer) wordt onderschept door de atmosfeer. Het lichaam heeft UVB-stralen nodig om vitamine D te kunnen produceren.
- UVC-straling (golflengte 280 tot 100 nanometer) is bijzonder rijk aan energie, maar bereikt het aardoppervlak niet. De atmosfeer filtert ze volledig uit het zonlicht.
Golflengten van licht: licht is een soort elektromagnetische straling. De golflengte van deze straling bepaalt de kleur van het licht - en of we ze kunnen waarnemen. Het zichtbare bereik varieert tussen rood licht (golflengte van 780 nanometer) en violet licht (380 nanometer). De "onzichtbare" gebieden die erboven en eronder bewegen, worden infrarood en ultraviolet licht genoemd.
Wat zijn de gevaren van UV-straling?
De cellen van de huid en ogen absorberen de UV-straling - ongeacht of ze uit zonlicht komen of kunstmatig zijn zoals in een solarium. In de cellen beschadigen de stralen onder meer het DNA. Ze doen dat zelfs als u maar kort in de zon staat. In dat geval kunnen uw cellen de schade echter weer herstellen.
Permanente DNA-schade treedt alleen op als de straling zeer intens en constant is en zonnebrand veroorzaakt. Dit leidt dan tot een verhoogd risico op het ontwikkelen van huidkanker1].
De UVA-straling dringt diepere huidlagen binnen en maakt daar zuurstofradicalen vrij, die het bindweefsel verzwakken en zo huidveroudering bevorderen. Te veel zon kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat u sneller rimpels krijgt en dat uw huid er slap uitziet.
Hoe kan UV-straling de ogen schaden?
UV-straling kan acute cornea- en conjunctivitis in de ogen veroorzaken. Op de lange termijn dragen de UVB-stralen bij aan de ontwikkeling van staar (cataract).
Omdat UVA-straling ook het netvlies bereikt, bespreken artsen momenteel of zonnestraling ook ziekten van het netvlies kan bevorderen, zoals maculaire degeneratie. [2].
Zonnebrillen zijn niet alleen een modeaccessoire. Ze beschermen de ogen tegen UVB-stralen, die de lenzen van de ogen op lange termijn kunnen beschadigen en zo bijdragen aan staar. Bovendien beschermt een zonnebril de gevoelige huid rond de ogen tegen zonlicht. Zorg ervoor dat de bril de ogen volledig bedekt en idealiter de UV-beschermingsnorm UV400 heeft. [3].
Wanneer is de UV-straling het sterkst?
Hoe hoog de blootstelling aan uv-straling is, hangt van veel factoren af:
Seizoen: De uv-straling is het hoogst in de zomermaanden. Deskundigen gaan ervan uit dat de roggen in Europa en Noord-Amerika een gevaar voor de gezondheid kunnen vormen, vooral tussen maart en oktober.
Tijdstip van de dag: wanneer de zon 's middags het hoogst is (tussen 11.00 en 15.00 uur), is de blootstelling aan UV-stralen ook het meest intens.
Lengtegraad: hoe dichter u bij de evenaar bent, hoe hoger de UV-straling.
Wolken: Dikke wolken houden een deel van de straling tegen, maar UV-straling kan zeker door een dun wolkendek heen komen.
Hoogte: hoe hoger u zich boven zeeniveau bevindt, hoe intenser de zonnestralen zijn. In de bergen is de UV-straling dus altijd wat sterker.
Omgeving: De blootstelling is van nature minder intens in de schaduw dan in direct zonlicht. Oppervlakken die de zonnestralen weerkaatsen, met name water, sneeuw en lichtgekleurd zand, kunnen de blootstelling vergroten.
Goed om te weten: Het risico op zonnebrand is niet direct gerelateerd aan hitte. De infrarode stralen van het zonlicht zorgen voor warmte, de zon verbrandt de UV-straling. Zo kan UV-straling op een koele dag in de zomer veel gevaarlijker zijn dan op een warme dag in de lente [4].
Zonnebrand
De huid wordt rood en jeukt, kan zelfs schilferen of blaren vormen: tegenwoordig heeft bijna iedereen zonnebrand gehad. Volgens een onderzoek heeft 37 procent van de Amerikanen minstens één keer per jaar zonnebrand. In het onderzoek waren vooraal mensen met volgende kenmerken betroffen [5]:
- Mensen met een blank huidtype
- Solarium-bezoekers
- Mensen die veel sporten
- Mensen met een familiegeschiedenis van kwaadaardig melanoom (zwarte huidkanker)
Zonnebrand en risico op huidkanker
In vielen Ländern ist Hautkrebs in den letzten Jahrzehnten deutlich häufiger geworden [6].
Viele Experten führen die deutlich gestiegenen Hautkrebsraten darauf zurück, dass immer mehr Menschen Urlaub in der Sonne machen und sich dabei für kurze Zeit sehr intensiver Sonneneinstrahlung aussetzen. Eine spanische Studie ergab, dass fast die Hälfte der Strandurlauber mindestens einen schmerzhaften Sonnenbrand pro Sommer hat. Medizinern zufolge ist das bereits viel zu viel [7, 8].
Wat gebeurd er bij een zonnebrand ?
Bij zonnebrand worden cellen in de bovenste huidlagen beschadigd door UVB-straling. Het lichaam reageert hierop met een ontsteking. Dit blijkt uit soms pijnlijke en jeukende roodheid op de huid, in ernstigere gevallen ook door de vorming van blaren. Door de jaren heen dragen zonnebrand bij aan huidveroudering en dus aan de vorming van rimpels. Ze verhogen ook het risico op huidkanker.
Of u zonnebrand krijgt, hangt altijd af van hoe intens de blootstelling aan de zon is en hoeveel tijd u in de zon of buiten doorbrengt. In de middagwarmte in de zomer, vooral bij de evenaar, zijn een paar minuten vaak genoeg om een lichte huid te beschadigen. Maar minder intense straling, bijvoorbeeld in de schaduw, kan ook schade aanrichten als u uzelf er urenlang aan blootstelt [2].
Alcohol verhoogt het risico op zonnebrand: Studies hebben aangetoond dat alcoholgebruik ook het risico op huidkanker en zonnebrand beïnvloedt. Dermatologen van de Charité in Berlijn vermoeden: Dit komt doordat alcohol het aantal antioxidanten in de huid vermindert. Daardoor zouden de cellen daar minder goed opgewassen zijn tegen de oxidatieve stress die door de UV-straling wordt opgewekt [9].
Verband tussen huidtype en zonnebrand
Zonder zonbescherming duurt het niet lang voordat veel mensen in direct zonlicht verbranden. Hoe lang hangt precies af van het huidtype. Mensen hebben verschillende hoeveelheden melanine in hun huid - dit pigment laat de huid donkerder lijken en biedt ook een zekere bescherming tegen UV-straling.
Het huidtype bepaalt dus de zelfbeschermingstijd van uw huid. Als u langer in de zon blijft dan de zelfbeschermingstijd, moet u zeker tussen maart en oktober zonnebrandcrème aanbrengen. In deze tijd van het jaar raden dermatologen over het algemeen aan om zonnebrandcrème te smeren als u buiten bent of om de UV-index als richtlijn te gebruiken, die we aan u zullen voorstellen in het gedeelte 'Zonnebrand voorkomen' hieronder in het artikel [10].
Risico op zonnebrand naar huidtype [2, 11]:
huidtype |
Functies |
Tijd voor zelfbescherming |
Ik |
Zeer lichte huid, bijna altijd sproeten, rood of roodblond haar, wordt niet bruin |
tot 10 minuten |
II |
Lichte huid, vaak sproeten, blond tot bruin haar, wordt bijna nooit bruin |
tot 20 minuten |
III |
Lichte tot lichtbruine huid, zelden sproeten, donkerblond tot bruin haar, wordt geleidelijk bruin |
tot 30 minuten |
IV |
Lichtbruine tot olijfkleurige huid, donkerbruin haar, wordt snel en diep bruin |
tot 40 minuten |
V |
Donkerbruine huid, donkerbruin tot zwart haar, wordt zelden verbrand door de zon |
tot 60 minuten |
VI |
Donkerbruine tot zwarte huid, zwart haar, wordt zelden verbrand door de zon |
tot 90 minuten |
Waarschuwing: weet u wat voor huidtype u heeft? Het is niet altijd even gemakkelijk te bepalen. In een studie vergeleken onderzoekers de uitspraken van mensen over hun eigen huidtype met de beoordeling van een dermatoloog: ze schilden in sommige gevallen, velen beoordeelden hun huidtype verkeerd [12].
Slecht nieuws voor zonaanbidders: als u kleur krijgt, is dat een afweerreactie: uw lichaam wil zichzelf beschermen tegen te veel uv-straling. Dit werkt echter maar in zeer beperkte mate. Als u anders een blanke huid hebt, kun u maar een paar minuten langer in de zon blijven zonder een zonnebrand te krijgen [2].
Zonnebrand voorkomen
De beste preventie tegen zonnebrand is om het niet te overdrijven met zonnebaden. Vermijd de middagzon, ga af en toe in de schaduw en stel u niet te lang bloot aan de zon. Bescherm uw huid met een hoed en ondoorzichtige kleding - en met zonnebrandcrème met voldoende zonbeschermingsfactor. De UV-index helpt om te beoordelen welke maatregelen in uw regio zinvol zijn [3].
Wat is de UV-Index?
Wij mensen merken het wanneer het buiten zonnig en warm is. Maar we voelen niet echt hoe hoog de UV-blootstelling is. De UV-index (UVI) moet helpen om dit te beoordelen. De internationaal erkende maatstaf wordt gebruikt om de blootstelling aan uv-straling op een specifieke locatie te bepalen en is bijvoorbeeld te vinden via websites en apps [2].
UV-Index |
Blootstelling aan UV-stralen |
0 tot 2 |
Laag |
3 tot 5 |
Matig |
6 tot 7 |
Hoog |
8 tot 10 |
Zeer hoog |
11 en meer |
Extreem |
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaat ervan uit dat een UV-index tot 2 niet problematisch is - met dit stralingsniveau kunt u dus zonder zonbescherming naar buiten.
Volgens de WHO moet u als u wordt blootgesteld aan uv-straling tussen 3 en 7 uur 's middags de schaduw in gaan en uzelf indien mogelijk beschermen met zonnebrandcrème, een hoed en een T-shirt. UV-straling in Centraal-Europa kan deze waarden bereiken tussen april en september.
Van 8 tot 11 uur moet u niet naar buiten gaan en zeker een hoed en shirt dragen en zonnebrandcrème gebruiken, zelfs in de schaduw. Een UV-index van 10 of hoger wordt meestal alleen gevonden in het hooggebergte, dicht bij de evenaar en onder de ozongaten boven de Noordpool en Antarctica.
Als het meer als 11 is, is bedekkende kleding zelfs in de schaduw gepast [2].
Maar er is ook kritiek op de UV-index. Sommige experts betwijfelen of de classificatie altijd betrouwbaar is. Volgens hen neemt de UV-Index niet genoeg tijd in de zon. Bovendien meet de index alleen UVB-straling en geen UVA-straling - en dit kan niet alleen de huid verouderen, maar ook de afweer van het lichaam onderdrukken [13].
Hoe helpen websites en apps bij bescherming tegen de zon?
Voor een gepast gedrag bij de uv-index moet u eerst de uv-straling te weten komen. Er zijn verschillende websites op internet waar u de huidige waarden in uw regio kunt controleren.
Ook apps voor uw smartphone kunnen u hierbij helpen. Dergelijke apps (zoals UVLens, UVI Mate, UV-Check) meten de UV-index meestal niet zelf. U krijgt toegang tot weergegevens en de app geeft vervolgens de UV-blootstelling voor uw regio weer. De apps gebruiken vaak informatie zoals uw locatie, de UV-index, uw huidtype en de zonbeschermingsfactor van uw zonnebrandcrème om te berekenen hoe lang u in de zon kunt blijven [13].
Ook testen wetenschappers momenteel kleine meetapparatuur die uv-straling kan detecteren. Het idee erachter: de apparaten kunnen als oorbel of aan de vinger worden gedragen. U stuurt meetresultaten naar uw smartphone. Een bijbehorende app vertelt je dan hoe lang je maximaal in de zon moet zijn [14].
Welke zonnebrandcrème heb ik nodig?
Als u in de zomer langer buiten bent, vooral op vakantie op zuidelijke breedtegraden, dient u een ruime hoeveelheid zonnebrandcrème aan te brengen. Dit geldt natuurlijk ook als u op een zomerse dag lang thuis buiten bent. De zonbeschermingsfactor (SPF) van de zonbescherming verhoogt de tijd die u in de zon kunt doorbrengen. De ruwe formule is:
Zonbeschermingsfactor x zelfbeschermingstijd = tijd in de zon
Als u huidtype II heeft, is uw zelfbeschermingstijd ongeveer 20 minuten. Als u SPF 30 aanbrengt, kunt u maximaal 20 keer 30 is 180 minuten in de zon doorbrengen. Maar pas op: als de stralingsintensiteit te hoog is, werkt deze berekening niet altijd. Met een hoge UV-index kunt u zelfs in de schaduw zonnebrand krijgen.
De tijd in de zon, die wordt berekend uit SPF en zelfbescherming, geldt voor het verloop van een hele dag. In ons voorbeeld kunt u 's ochtends niet 180 minuten zonnen en' s middags weer even lang zonder risico op zonnebrand. Het is nog steeds een goed idee om meer crème aan te brengen, omdat de crème na verloop van tijd kan slijten, vooral als u veel in het water bent geweest en veel hebt gezweet [13].
Zonnebrand behandelen
Als de huid eenmaal is verbrand, wordt de schade aan de cellen toegebracht - het resulterende verhoogde risico op huidkanker kan niet worden teruggedraaid. De huid reageert ook met ontstekingen, wordt droog en te warm. U kunt met de juiste maatregelen iets aan roodheid, branderigheid en jeuk doen [18].
Helpt after-sun lotion?
After-sun lotions kunnen uw huid mogelijk helpen herstellen van de stress van de zonnestralen. Ze koelen de uitgedroogde huid af en geven deze vocht.
Gels met bijvoorbeeld aloë vera, die ook ontstekingsremmende en antioxiderende effecten kunnen hebben [19], zouden geschikt zijn voor dit doel. Studies hebben echter tot verschillende resultaten geleid - sommigen schrijven aloë vera toe om een rustgevend effect te hebben, maar betwijfelen of de plantenextracten de genezing versnellen [20, 21].
Let in het algemeen op welke toevoegingen er in lotions zitten. Vette crèmes kunnen een barrière op de huid vormen die warmte in de huid vasthoudt en voorkomt dat deze afkoelt. Sommige producten bevatten ook lokale anesthetica met benzocaïne of lidocaïne - deze stoffen kunnen de huid irriteren en het genezingsproces vertragen. Hetzelfde geldt voor lotions waaraan geurstoffen zijn toegevoegd [19].
Huismiddeltjes en tips voor zonnebrand
Koelen, koelen,koelen - dit zou u motto moeten zijn in geval van zonnebrand. Alles wat de huid helpt om de opgehoopte warmte kwijt te raken, werkt de symptomen tegen. Dit kunnen kompressen zijn met koude kompressen, kwark of koude thee, of gewoon koud water.
Drink ook veel water - dit helpt uw lichaam om de verbrande plekken gehydrateerd te houden.
Blijf uit de buurt van andere huismiddeltjes zoals citroen, zout en azijn! Ze irriteren de huid en veroorzaken meer pijn zonder de genezing van de huid te bevorderen.
Als de pijn hevig is, kunnen pijnstillers tijdelijke verlichting bieden. De beste manier om dit te doen, is door ontstekingsremmende middelen zoals ibuprofen te gebruiken [18, 22].
UV-straling en vitamine D
De UV-stralen van de zon zijn niet uitsluitend schadelijk. Er is tenminste één positief effect van UVB-stralen bekend: ze stimuleren de aanmaak van vitamine D in onze huid, die daarom ook wel de zonnevitamine wordt genoemd. In feite kan uw lichaam alleen voldoende vitamine D aanmaken als het een bepaalde hoeveelheid zonnestralen krijgt [13].
Welke straling heb ik nodig voor vitamine D?
Helaas heeft uw lichaam UVB-straling nodig om vitamine D te produceren, de stralen die uw huid verbranden en huidkanker veroorzaken. Theoretisch kunnen zonnebrandcrème en het vermijden van de zon daarom bijdragen aan een vitamine D-tekort [3] .
Hoe kan ik vitamine D aanmaken zonder verbranding door de zon?
Een mogelijke oplossing: stel ten minste 35 procent van uw huid (bijvoorbeeld gezicht, armen en benen) korte tijd bloot aan de zon en houd u anders aan de aanbevelingen voor bescherming tegen de zon. Op deze manier kunt u de vitamine D-productie in relatief korte tijd stimuleren zonder dat individuele huidgebieden overmatig worden belast door UV-straling [14] . In één onderzoek lieten proefpersonen in de zomer drie keer per week 35 procent van hun huid 13 minuten zonnebaden. Dat was voldoende om een tekort te voorkomen, zo niet om een optimale toevoer van vitamine D te bereiken [23] .
Maar wees voorzichtig: als u een heel licht huidtype hebt, kan tien minuten in de intense zomerzon voldoende zijn om zonnebrand te veroorzaken!
Als zonnebaden in de zomer niet voldoende is om uw vitamine D-waarden in het groene bereik te brengen, kunt u de vitamine ook krijgen via Vitamine D-supplementen. Voordat u deze inneemt, dient u uw huidige vitamine D-waarde te controleren, bijvoorbeeld met een zelftest voor thuis. Dit kunt u doen met ded erascreen® Vitamine D Tekort Test.
Tip: Lees meer over vitamine D- en vitamine D-tekort in ons gezondheidsportaal: van de effecten op het lichaam en de risico's van een tekort tot vitamine D-supplementen en -testen.
Zonnebrand en UV-straling - in één oogopslag
Wat is UV-straling?
Het licht van de zon bevat onder andere UVA- en UVB-straling die op het aardoppervlak terechtkomt. UVA-straling kan de veroudering van de huid versnellen. UVB-stralen met hoge intensiteit beschadigen het DNA in cellen. Op de huid dragen ze bij aan het risico op huidkanker, in het oog op staar.
Wat gebeurt er als ik verbrand ben door de zon?
Bij zonnebrand irriteert de uv-straling de huid zo erg dat het ontstekingen veroorzaakt. De gevolgen zijn roodheid, jeuk, blaarvorming - en blijvende schade aan de huidcellen.
Hoe bescherm ik mezelf tegen zonnebrand?
U kunt het risico van UV-straling in uw regio inschatten met behulp van de UV-index, bijvoorbeeld op de website van de Duitse weerdienst. Als dit het geval is, ga dan bij hoge stress niet te lang in de zon, vermijd de middagzon en gebruik zonnebrandcrème met voldoende zonbeschermingsfactor.
Hoe behandel ik zonnebrand?
Een van de belangrijkste manieren waarop u de symptomen van zonnebrand kunt verlichten, is door afkoeling. Hiervoor zijn ook vloeibare lotions met aloë vera geschikt. Als de pijn hevig is, neem dan ontstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen. Vermijd huismiddeltjes zoals citroen, zout en azijn, omdat deze de huid verder irriteren.
Hoe kan ik vitamine D krijgen zonder zonnebrand?
Ons lichaam heeft UV-straling nodig om de aanmaak van vitamine D te stimuleren. Als de zonnestraling intens is, is het beter om maar kort in de zon te gaan en daardoor een groot deel van het lichaam aan de zon bloot te stellen. Op deze manier worden de individuele huidzones minder belast en krijg je toch genoeg zon voor je vitamine D-winkels.
Bronnen
[1] Bundesamt für Strahlenschutz, „Was ist UV-Strahlung?“ http://www.bfs.de/DE/themen/opt/uv/einfuehrung/einfuehrung_node.html (zugegriffen Apr. 24, 2019).
[2] E. Rehfuess und World Health Organization, Global solar UV index: a practical guide. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2002.
[3] K. Skotarczak, A. Osmola-Mankowska, M. Lodyga, A. P. Ska, M. Mazur, und Z. Adamski, „Photoprotection: facts and controversies“, S. 15.
[4] C. C. Wong, W. Liu, P. Gies, und R. Nixon, „Think UV, not heat!“, Australas. J. Dermatol., Bd. 56, Nr. 4, S. 275–278, Nov. 2015, doi: 10.1111/ajd.12272.
[5] D. M. Holman, Z. Berkowitz, G. P. Guy, A. M. Hartman, und F. M. Perna, „The association between demographic and behavioral characteristics and sunburn among U.S. adults - National Health Interview Survey, 2010“, Prev. Med., Bd. 63, S. 6–12, Juni 2014, doi: 10.1016/j.ypmed.2014.02.018.
[6] Robtert Koch Institut, „Krebs - Malignes Melanom der Haut“. https://www.krebsdaten.de/Krebs/DE/Content/Krebsarten/Melanom/melanom_node.html (zugegriffen Apr. 26, 2019).
[7] M. de Troya-Martín u. a., „Prevalence and predictors of sunburn among beachgoers“, Photodermatol. Photoimmunol. Photomed., Bd. 34, Nr. 2, S. 122–129, März 2018, doi: 10.1111/phpp.12354.
[8] B. Petersen, E. Thieden, P. A. Philipsen, J. Heydenreich, A. R. Young, und H. C. Wulf, „A sun holiday is a sunburn holiday“, Photodermatol. Photoimmunol. Photomed., Bd. 29, Nr. 4, S. 221–224, Aug. 2013, doi: 10.1111/phpp.12048.
[9] M. E. Darvin, W. Sterry, J. Lademann, und A. Patzelt, „Alcohol consumption decreases the protection efficiency of the antioxidant network and increases the risk of sunburn in human skin“, Skin Pharmacol. Physiol., Bd. 26, Nr. 1, S. 45–51, 2013, doi: 10.1159/000343908.
[10] T. B. Fitzpatrick, „The Validity and Practicality of Sun-Reactive Skin Types I Through VI“, Arch. Dermatol., Bd. 124, Nr. 6, S. 869–871, Juni 1988, doi: 10.1001/archderm.1988.01670060015008.
[11] Arbeitsgemeinschaft Dermatologische Prävention (ADP), „S3-Leitlinie Prävention von Hautkrebs“, S. 231, 2014.
[12] S. Eilers u. a., „Accuracy of Self-report in Assessing Fitzpatrick Skin Phototypes I Through VI“, JAMA Dermatol., Bd. 149, Nr. 11, S. 1289–1294, Nov. 2013, doi: 10.1001/jamadermatol.2013.6101.
[13] R. M. Lucas, R. E. Neale, S. Madronich, und R. L. McKenzie, „Are current guidelines for sun protection optimal for health? Exploring the evidence“, Photochem. Photobiol. Sci., Bd. 17, Nr. 12, S. 1956–1963, Dez. 2018, doi: 10.1039/C7PP00374A.
[14] D. Ä. G. Ärzteblatt Redaktion Deutsches, „Hautkrebs: Tragbarer Hautsensor gibt UV-Alarm über Smartphone“, Deutsches Ärzteblatt, Dez. 07, 2018. https://www.aerzteblatt.de/nachrichten/99681/Hautkrebs-Tragbarer-Hautsensor-gibt-UV-Alarm-ueber-Smartphone (zugegriffen Apr. 24, 2019).
[15] Stiftung Warentest, „Sonnenschutzmittel - Vier sind sehr gut und günstig - Stiftung Warentest“. https://www.test.de/Test-Sonnencreme-und-Sonnenspray-fuer-Erwachsene-4868984-0/ (zugegriffen Apr. 29, 2019).
[16] Stiftung Warentest, „Kleidung mit UV-Schutz - Hemd und Hut steht ihm gut“. https://www.test.de/Kleidung-mit-UV-Schutz-Hemd-und-Hut-steht-ihm-gut-1688475-2688475/ (zugegriffen Apr. 26, 2019).
[17] R. P. Gallagher, J. K. Rivers, T. K. Lee, C. D. Bajdik, D. I. McLean, und A. J. Coldman, „Broad-spectrum sunscreen use and the development of new nevi in white children: A randomized controlled trial“, JAMA, Bd. 283, Nr. 22, S. 2955–2960, Juni 2000.
[18] A. Han und H. I. Maibach, „Management of acute sunburn“, Am. J. Clin. Dermatol., Bd. 5, Nr. 1, S. 39–47, 2004, doi: 10.2165/00128071-200405010-00006.
[19] Mayo Clinic, „Sunburn - Diagnosis and treatment“. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sunburn/diagnosis-treatment/drc-20355928 (zugegriffen Apr. 26, 2019).
[20] M. H. Radha und N. P. Laxmipriya, „Evaluation of biological properties and clinical effectiveness of Aloe vera: A systematic review“, J. Tradit. Complement. Med., Bd. 5, Nr. 1, S. 21–26, Dez. 2014, doi: 10.1016/j.jtcme.2014.10.006.
[21] P. Puvabanditsin und R. Vongtongsri, „Efficacy of aloe vera cream in prevention and treatment of sunburn and suntan“, J. Med. Assoc. Thail. Chotmaihet Thangphaet, Bd. 88 Suppl 4, S. S173-176, Sep. 2005.
[22] A. L. Miners, „The diagnosis and emergency care of heat related illness and sunburn in athletes: A retrospective case series“, J. Can. Chiropr. Assoc., Bd. 54, Nr. 2, S. 107–117, Juni 2010.
[23] L. E. Rhodes u. a., „Recommended summer sunlight exposure levels can produce sufficient (> or =20 ng ml(-1)) but not the proposed optimal (> or =32 ng ml(-1)) 25(OH)D levels at UK latitudes“, J. Invest. Dermatol., Bd. 130, Nr. 5, S. 1411–1418, Mai 2010, doi: 10.1038/jid.2009.417.