PSA Test

Waarom mijn PSA-waarde testen?

Of het nu gaat om een ontsteking, goedaardige vergroting of kanker - prostaataandoeningen moet u behandelen, hoe eerder ze worden ontdekt des te beter.

Prostatitis (ontsteking van de prostaat) kan bij laat ingrijpen chronisch worden, met mogelijke gevolgen zoals plasproblemen en erectiestoornissen. Prostaatkanker kan dodelijk zijn. In 2020 zijn er in Nederland ongeveer 12.800 nieuwe gevallen van prostaatkanker vastgesteld. In hetzelfde jaar zijn 3.000 mannen met prostaatkanker als onderliggende oorzaak overleden.

Tegelijkertijd zijn sommige veranderingen in de prostaat (zoals prostaatkanker) vaak lange tijd niet zichtbaar als symptomen. De PSA Test kan helpen om een vroege indicatie van de ziekten te krijgen, wat de kans op behandeling kan vergroten.

Het is belangrijk dat u zich medisch laat onderzoeken als u een verhoogde PSA-waarde heeft. Want in veel gevallen kan de PSA-waarde verhoogd zijn zonder dat er kanker aanwezig is. Artsen kunnen dit nader onderzoeken en, afhankelijk van de diagnose, individuele therapie adviezen geven.

Voor wie is de PSA Test geschikt?

De cerascreen^® PSA Test is zinvol voor mannen of voor mensen met een prostaat.

In de regel worden tests voor de vroege detectie van prostaatkanker aanbevolen voor mannen ouder dan 45 jaar, omdat de kanker meestal op oudere leeftijd optreedt. Andere ziekten van de prostaat, zoals prostaatontsteking, kunnen echter mensen van alle leeftijden in gelijke mate treffen.

Een PSA Test t is vooral nuttig als u een verhoogd risico op prostaatkanker vermoedt - bijvoorbeeld omdat er gevallen in uw familie zijn geweest.

Hoe werkt de test?

In de PSA Test testkit is een lancet waarmee u een klein bloedmonster uit uw vingertop kunt nemen. Hiervoor zijn slechts enkele druppels bloed nodig. Laat de druppels vervolgens op de droge bloedspotkaart vallen.

Het bloedmonster stuurt u gratis in een retourenvelop naar een medisch laboratorium gestuurd. Het laboratorium zal analyseren hoe hoog het niveau van prostaatspecifiek antigeen in uw bloed is.

Na de evaluatie ontvangt u een melding en heeft u toegang tot het resultatenrapport via het online klantengedeelte of de my cerascreen® -app.

Tip: Doe in de 24 uur voordat het monster wordt genomen niets dat de PSA-waarde zou kunnen verhogen. Denk hierbij aan seks en ejaculatie in het algemeen, lichamelijke inspanning en vooral situaties die de prostaat onder druk zetten, zoals fietsen. Aanhoudende constipatie kan ook leiden tot hogere PSA-waarden.

Hoe lang duurt de analyse in het laboratorium?

Zodra uw monster in het laboratorium is aangekomen, wordt het daar door specialisten geanalyseerd. Hoe lang de analyse duurt, hangt af van de exacte meetmethode en de processen in het laboratorium.

Als het monster op de juiste dagen (zondag t/m dinsdag) wordt verzonden, is het voor het laboratorium makkelijker om zich hieraan te houden de tijden.

Voor de PSA Test wordt de laboratoriumanalyse doorgaans voltooid binnen 5 werkdagen nadat het monster in het laboratorium is ontvangen.  

Wat voor resultaten krijg ik?

Het resultatenrapport van de PSA test vertelt u de concentratie van prostaatspecifiek antigeen (PSA) in uw bloed.

U zult ook zien of uw resultaat binnen het referentiebereik ligt, d.w.z. binnen de gebruikelijke waarden die bij gezonde volwassenen worden gevonden. Als de PSA-waarde hoger is dan 4 nanogram per milliliter bloed, ligt deze in het verhoogde bereik volgens deze referentiewaarden.

Het resultaat is op zichzelf geen duidelijke diagnose van de ziekte, omdat een verhoogde PSA-waarde te herleiden is tot verschillende oorzaken en soms helemaal geen ziektewaarde heeft.

Welke aanbevelingen krijg ik?

Als uw PSA-waarde in het hoge bereik ligt, raden we u aan contact op te nemen met uw arts voor verder onderzoek.

We zullen u ook een aantal aanbevelingen geven om u te helpen risicofactoren voor prostaatkanker te vermijden en prostaatziekte te voorkomen. Het gaat vooral om een gezonde levensstijl met een evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging.

Wat is PSA?

Prostaatspecifiek antigeen (PSA) is een eiwit dat door gezonde cellen in de prostaat wordt aangemaakt. Hoe groter de prostaat, hoe meer PSA er wordt geproduceerd - daarom nemen de waarden meestal ook toe met de leeftijd, wanneer de prostaat van nature groter wordt.

Maar ziekten kunnen er ook voor zorgen dat de prostaat groeit en meer PSA afgeeft. Dit is het geval bij goedaardige prostaatvergroting, maar ook wanneer zich bij prostaatkanker kankercellen ontwikkelen.

Hoe meer PSA in de prostaat wordt geproduceerd, hoe meer het in het bloed kan worden gedetecteerd - dit is waar de PSA-bloedtesten op zijn gebaseerd.

Wat is prostatitis?

Prostatitis (ontsteking van de prostaat) is meestal het gevolg van een bacteriële infectie waarbij de ziekteverwekkers vanuit het bloed, de blaas of de urethra naar de prostaat migreren.

Prostaatontsteking kan verschillende ongemakkelijke symptomen veroorzaken, met name:

• Pijn in het perineale gebied (bilnaad)
• Koorts
• Moeite en pijn bij het plassen
• Erectiestoornissen
• Vermoeidheid en zwakte

Als de ziekte drie maanden of langer aanhoudt, noemen experts het chronische prostatitis. De symptomen zijn meestal niet zo ernstig als bij acute prostaatontsteking.

Wat is goedaardige prostaatvergroting?

Wanneer niet-kwaadaardige cellen in de prostaat zich vermenigvuldigen en groeien, wordt dit goedaardig prostaat syndroom (BPH - Benigne prostaathyperplasie) of goedaardige prostaatvergroting genoemd. Deze verandering in de prostaat komt heel vaak voor op oudere leeftijd.

De goedaardige celveranderingen resulteren meestal niet in prostaatkanker. De vergrote prostaat kan nog steeds ongemak veroorzaken, bijvoorbeeld een verhoogde drang om te plassen, pijnlijk urineren en incontinentie.

Wat gebeurt er bij prostaatkanker?

Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker. Wereldwijd is het de op één na meest voorkomende kanker bij mannen en de vijfde belangrijkste doodsoorzaak*.

De belangrijkste risicofactor voor prostaatkanker is leeftijd. Kanker is zeer zeldzaam bij mensen onder de 50, maar het risico neemt sterk toe op oudere leeftijd. Het is waarschijnlijk dat zeer oude mannen bijna altijd prostaatkanker krijgen: Studies die mensen onderzochten in een autopsie nadat ze stierven, toonden dit type tumor aan bij negen van de tien mannen boven de 90.

Sommige tumoren in de prostaat kunnen snel groeien en leiden tot gevaarlijke uitzaaiingen. Prostaatkanker groeit echter vaak langzaam of lange tijd helemaal niet. Zolang de kanker zich beperkt tot de prostaat, veroorzaakt deze meestal nauwelijks symptomen. Omdat kanker vaak zo langzaam groeit, is het aantal sterfgevallen door prostaatkanker ook relatief laag, hoewel de ziekte zo vaak voorkomt: de getroffenen sterven vaak aan andere oorzaken - dat wil zeggen met prostaatkanker, maar niet aan prostaatkanker.

*Bron: Rawla, Prashanth. “Epidemiology of Prostate Cancer.” World journal of oncology vol. 10,2 (2019): 63-89. doi:10.14740/wjon1191

Hoe wordt prostaatkanker gediagnosticeerd en behandeld?

Voor de vroege opsporing van prostaatkanker voeren urologen zowel PSA Tests als palpatie onderzoeken van de prostaat uit.

Onderzoeken die worden aangevraagd door uw arts zitten in de basisverzekering. U moet alleen uw eigen risico betalen. Preventief onderzoek wordt bij de meeste zorgverzekeringen niet vergoed.

SAls er een vermoeden is op basis van onderzoeken zoals PSA-waarde, palpatie, echografie en MRI, voeren artsen meestal een biopsie uit. Ze halen weefsel uit de prostaat, dat vervolgens in het laboratorium wordt onderzocht. Deze biopsie leidt meestal tot een duidelijke diagnose.

Als er een tumor in de prostaat wordt ontdekt, kan deze onder meer worden behandeld met chirurgische prostaatverwijdering, bestraling, chemotherapie of hormoontherapie. Als de kanker zich in een vroeg stadium bevindt en nog niet is uitgezaaid, is deze vaak goed te genezen. Een operatie kan echter leiden tot complicaties en gevolgen zoals incontinentie en impotentie.

Wat zijn de symptomen van prostaatkanker?

Prostaatkanker veroorzaakt vaak jarenlang geen klachten. Daarom is het moeilijk om te identificeren zonder vroege opsporingsonderzoeken.

Er zijn echter een paar mogelijke symptomen waar u op moet letten, vooral in combinatie met verhoogde PSA-waarden. Waaronder:

• Pijn bij het plassen
• Slechte urinestroom en een gevoel van onvolledige lediging van de blaas
• Plotseling gewichtsverlies en verminderd uithoudingsvermogen
• Pijn of zwelling op het lichaam
• Bloed in uw ontlasting of een losse ontlasting
• Aanhoudende hoest met onbekende oorzaak

Waarom betaalt de zorgverzekeraar de PSA-screening niet?

Experts discussiëren momenteel zeer controversieel of reguliere PSA Tests voor mannen van 45 jaar en ouder een standaard preventieve medische check-up voor prostaatkanker moeten worden. Tot nu toe is het betwist of de voordelen van de tests groter zijn dan hun potentiële psychologische en financiële schade - maar er lopen momenteel een aantal grotere onderzoeken om de PSA-screening opnieuw te evalueren.

Het voordeel van het PSA-onderzoek is dat gevallen van prostaatkanker zeer vroeg kunnen worden opgespoord. En zoals bij alle vormen van kanker, hoe eerder het wordt behandeld, hoe groter de kans op genezing. Op basis van een groot Europees onderzoek* schatten onderzoekers dat PSA Tests 3 op de 1.000 mannen kunnen redden van het ontwikkelen van uitzaaiingen en overlijden aan prostaatkanker.

Het nadeel is dat de PSA-waarde kan worden verhoogd zonder dat er kanker aanwezig is. Dit leidt ertoe dat sommige patiënten onderzoeken en behandelingen ondergaan die niet nodig zouden zijn en die tot complicaties kunnen leiden. Vaak is de mogelijke diagnose van kanker ook een grote psychologische last. Bovendien komt prostaatkanker vaak pas op hoge leeftijd voor - het hoeft vaak niet behandeld te worden omdat andere oorzaken vooraf tot de dood leiden. De PSA Test kan ook een tumor missen, aangezien prostaatkanker niet altijd leidt tot hoge PSA-waarden in de vroege stadia.

*Bron: Schröder, Fritz H et al. “Screening and prostate cancer mortality: results of the European Randomised Study of Screening for Prostate Cancer (ERSPC) at 13 years of follow-up.” Lancet (London, England) vol. 384,9959 (2014): 2027-35. doi:10.1016/S0140-6736(14)60525-0

Voor wie is de test niet geschikt?

De PSA Test is niet of slechts in beperkte mate geschikt voor bepaalde groepen mensen:

• Mensen met infectieziekten zoals hepatitis en hiv mogen de PSA Test niet uitvoeren.
• Mensen met hemofilie mogen de bloedtest niet doen.
• De PSA Test is niet geschikt voor kinderen onder de 18 jaar.

De test is er niet om een ziekte te diagnosticeren. Als u bijvoorbeeld last heeft van hevige pijn of aanhoudende erectiestoornissen, zoek dan medisch advies.